Kupujesz komputer? To musisz wiedzieć o procesorze i płycie głównej

Komputery i laptopy zbudowane są z wielu komponentów, które działają w tandemie, aby zapewnić nam wygodę pracy. Jednymi z najważniejszych elementów komputera są procesor oraz płyta główna. Dzisiaj opowiemy, jak dokładnie działają te podzespoły i pokażemy, czym kierować się przy wyborze odpowiedniego procesora oraz płyty głównej.

Procesor (ang. central processing unit, czyli w skrócie CPU) jest układem dokonującym wszelkich obliczeń potrzebnych do działania komputera. Za każdy razem, gdy włączamy system operacyjny, uruchamiamy nowe okno w przeglądarce, czy gramy w wymagającą grę, to odpowiednie informacje muszą zostać przetworzone przez procesor. Właśnie dlatego, to od tego elementu w dużej mierze zależy ogólna wydajność komputera. Przez wiele osób procesor (słusznie) nazywany jest mózgiem/sercem całego komputera.

Płyta główna (ang. motherboard) to obwód drukowany, na którym montowane są gniazda, układy scalone i inne komponenty. To właśnie na płycie głównej umieszczamy nasz procesor, pamięć RAM kartę graficzną i podłączamy do niej wszelkiego rodzaju dyski. Korzystając z naszego wcześniejszego porównania: jeśli procesor jest mózgiem bądź sercem komputera, to płytę główną można określić mianem jego kręgosłupa. Jest ona trzonem komputera, który łączy wszystkie pozostałe podzespoły, dostarcza im prąd o odpowiednim napięciu i pozwala na wzajemną komunikację wszystkich elementów.

Na płycie głównej znajduje się układ BIOS lub w przypadku nowszych konstrukcji jego następca — UEFI. Przetrzymuje on dane na temat konfiguracji wszystkich aktualnie podłączonych komponentów oraz informacje o aktualnej dacie i godzinie.

Oto lista kilku rzeczy, na które warto zwrócić uwagę przy wyborze odpowiedniego procesora:

• Gniazdo procesora (Socket) — Procesory umieszczane są w gnieździe procesora, które znajduje się na płycie głównej. Dane CPU z reguły kompatybilne jest tylko z jednym wybranym gniazdem. Np. procesor Ryzen 9 5900x (link: https://www.komputronik.pl/product/703842/amd-ryzen-9-5900x.html) pasuje wyłącznie do gniazda AM4. Dlatego, jeśli posiadamy już samą płytę główną lub cały komputer i chcemy wymienić tylko procesor, to powinniśmy patrzeć jedynie na układy pasujące do naszego Socketu.

• Rdzenie i wątki — Liczba rdzeni i wątków określa, ile zadań procesor może wykonywać jednocześnie. Więcej rdzeni nie zawsze oznacza, jednak że procesor będzie szybszy. W niektórych zastosowaniach bardziej liczy się bowiem siła pojedynczego rdzenia i w takim wypadku jeden mocniejszy rdzeń może być szybszy niż dwa słabsze. Porównując procesory z tej samej generacji (np. Intel Core 12 gen), możemy bezpiecznie założyć, że siła pojedynczego rdzenia jest podobna i procesor z większą liczbą rdzeni sprawdzi się lepiej w zadaniach wielowątkowych (np. renderowanie sceny, czy kompilacja kodu). Obecnie sytuacja na rynku wygląda następująco: procesory budżetowe mają 2 rdzenie i 4 wątki bądź 4 rdzenie i 8 wątków, procesory średnio półkowe to 6 rdzeni, 12 wątków, oraz 8 rdzeni i 16 wątków, za to procesory z najwyższej półki mają więcej niż 12 rdzeni (z 2 wątkami przypadającymi na 1 rdzeń). Jako ciekawostka warto dodać, że wydajność w większości gier komputerowych przestaje się skalować przy 6/8 rdzeniach.

• Taktowania — Taktowanie to prędkość procesora mierzona w megahercach (MHz) bądź gigahercach (GHz) pokazująca ile operacji procesor jest w stanie wykonać w ciągu jednej sekundy. Podobnie jak z rdzeniami oraz wątkami nie powinniśmy bezpośrednio porównywać taktowania procesorów z innej linii produktowej (przykładowo 4 GHz procesora sprzed 10 lat będzie wyraźnie wolniejsze niż 4 GHz aktualnego procesora).

• Rozmiar pamięci cache — Pamięć cache/pamięć podręczna to superszybka pamięć znajdująca się zaraz obok rdzeni obliczeniowych. Jej zwiększona pojemność oznacza, że procesor jest w stanie wykonać dodatkowe operacje bez umieszczania ich w pamięci RAM. Na ten parametr powinni zwrócić uwagę przede wszystkim gracze i osoby profesjonalnie pracujące na komputerze.

• Litografia — Proces litograficzny pokazuje rozmiar pojedynczego tranzystora (zazwyczaj przedstawiany w nanometrach). Im niższy proces litograficzny, tym wyższej wydajności i niższego poboru mocy możemy się spodziewać. AMD oraz Intel używają tu innej “skali”, dlatego nie należy bezpośrednio porównywać procesorów obu producentów pod względem litografii.

• TDP — Współczynnik określający ile ciepła wydziela pracujący procesor. Im wyższy współczynnik, tym lepszego chłodzenia potrzebujemy. AMD oraz Intel mają zupełnie inne wzory na wyliczanie TDP, więc nie mogą być one bezpośrednio porównywane.

• Zintegrowany układ graficzny — Jeżeli nie mamy zamiaru kupować dedykowanej karty graficznej, to należy sprawdzić, czy procesor posiada taki układ. Umożliwi on podpięcie monitora i renderowanie obrazu.

Elementy, które warto wziąć pod uwagę przy wyborze płyty głównej to:

Socket — Tak samo, jak w przypadku procesora, przed zakupem danej płyty należy się upewnić, czy posiada ona Socket kompatybilny z wybranym CPU.

Format — Obecne płyty główne są dostępne w 3 głównych rozmiarach: ATX (standardowe, “duże” płyty główne, zazwyczaj 4 banki pamięci RAM i kilka slotów PCI/PCI-e), mATX (troszkę mniejsze płyty mające 2-4 banki pamięci RAM i co najmniej 2 sloty PCI/PCI-e) oraz mini-ITX (drobne płyty o wymiarach 17 × 17 cm, 2 banki pamięci RAM i 1x slot PCI-E). Mniejszy rozmiar płyty pozwala na zastosowanie bardziej kompaktowej obudowy.

Chipset — Chipset to układ, który określa wiele możliwości płyty głównej (np. dostępność opcji podkręcania procesora i pamięci RAM, maksymalną prędkość slotu PCI-e, etc.). W przypadku płyt głównych Intela budżetowe płyty główne (z ograniczoną funkcjonalnością) to te z literką H (np. H410), w średniej półce pojawia się literka B (np. B460), a wysoka półka oznaczona jest jako Z bądź X (np. Z490). Jeśli chodzi o płyty główne pod procesory AMD to mamy: niską półkę z literą A (np. A520), średnią półkę z literką B (B550) no i wysoką półkę z literką X (X570). Najlepszą cenę do jakości oferują zazwyczaj modele ze średniej półki (przykładowo ASUS TUF Gaming B550-PLUS, link: https://www.komputronik.pl/product/692411/asus-tuf-gaming-b550-plus.html).

Sekcja zasilania — Jeden z ważniejszych elementów płyty głównej to sekcja zasilania. Zamienia ona napięcie 12 V podawane przez zasilacz na o wiele niższe napięcie (np. 1.3 V) obsługiwane przez procesor. Do zasilenia energożernych procesorów z wysokiej półki (umiejących pobierać nawet 300 W!) potrzebna jest bardzo mocna i dobrze chłodzona sekcja zasilania.

Złącza wewnętrzne — Warto sprawdzić, czy wybrany model płyty głównej posiada wystarczającą liczbę złącz wentylatorowych, złącz RGB bądź złącz Sata na nasze dyski.

Złącza zewnętrzne — Identycznie jak ze złączami wewnętrznymi, warto sprawdzić, czy płyta główna ma odpowiednią liczbę złącz USB, mini Jack, Ethernet oraz HDMI.

Mamy nadzieję, że dzięki naszemu krótkiemu poradnikowi wiecie już, czym jest procesor oraz płyta główna. Pamiętajcie, żeby przy wyborze podzespołów poświęcić im sporo uwagi, gdyż to od tych dwóch elementów w dużej mierze zależy ogólna jakość komputera!